C VİTAMİNİ (ASKORBİK ASİT) NEDİR ?
C vitamini (askorbik asit); insan vücudunda en temel fonksiyon olarak kan damarları, kıkırdak, kaslar ve kemiklerin ana yapıtaşı olan kollajen proteininin sentezinde rol alan vitamindir. Bu vitamin, insan vücudunda üretilmediği için her gün düzenli olarak dışarıdan alınması gerekir. Suda eriyen bir vitamin olduğu için günlük ağızdan alınan dozlarda vücutta depo edilmez, emilemeyen kısmı dışkıyla emilen kısmın çoğu da idrarla atılır.
Laboratuvar ortamında moleküler yapısı çok benzeyen glukozdan üretilen C vitamini; doğada mandalina, portakal, limon, yeşil yapraklı sebzeler, maydanoz, domates, çilek, üzüm, kuşburnu, yaban mersini, patates, bezelye, kırmızı biber, brokoli, lahana, brüksel lahanası, kara lahana, karnabahar, kabak, kavun, papaya, ananas ve mangoda
doğal olarak bulunur. Sebze ve meyveleri yüksek ısılarda pişirmek C vitamini içeriklerini %30-40 azaltır. İçerdikleri C vitamini miktarını koruyabilmek için gıdalar tüketilinceye kadar buzdolabında bekletilip, sebze ve meyveler büyük parçalar halinde kesilip, mümkün olduğu kadar az su ve düşük sıcaklıkta pişirilmelidir.
İnsanların günlük alması gereken C vitamini miktarı yaş ve cinsiyete göre değişiklik göstermekle birlikte ortalama 60-200 mg arasındadır. Özellikle gebelik ve emzirme dönemlerinde, kronik uyku bozukluklarında, kronik hastalıklarda, enfeksiyonlarda,travma ve yaralanmalarda, soğukda, ağır egzersiz yapılan dönemlerde, bağışıklık sisteminin zayıfladığı dönemlerde, yanık ve ameliyat sonrasında, yoğun sigara ve alkol tüketilen dönemlerde C vitamini ihtiyacı arttığı için daha yüksek dozlarda alınmalıdır.
Normal beslenme yoluyla günlük alınması önerilen C vitamini miktarları
(Bu miktarlara göre bir diyet belirlemeden önce doktora danışılması tavsiye edilir.);
0-6 ay arası çocuklar: 40 mg/gün
7-12 ay arası çocuklar: 50 mg/gün
1-3 yaş arası çocuklar: 15 mg/gün
4-8 yaş arası çocuklar: 25 mg/gün
9-13 yaş arası çocuklar: 45 mg/gün
14-18 yaş arası kadınlar: 65 mg/gün
14-18 yaş arası erkekler: 75 mg/gün
19 ve üzeri yaş kadınlar: 75 mg/gün
19 yaş ve üzeri erkekler: 90 mg/gün
Hamile kadınlar: 85 mg/gün
Emziren kadınlar: 120 mg/gün
C vitamini eksikliği, genellikle diyetle veya alternatif olarak damardan yeterli miktarda alınmadığında ortaya çıkar ve 3 aydan fazla süren eksikliğinde ise “skorbüt” denilen ve anemi, hareket kısıtlılığı, halsizlik, kanamalar, kol ve bacaklarda ağrı, vücudun bazı bölgelerinde şişlik, cilt problemleri, diş eti hastalıkları ve diş kaybı problemlerinin ortaya çıktığı hastalığın oluşmasına yol açmaktadır.
C vitamini eksikliğinin vücuttaki yol açtığı rahatsızlıklar nelerdir ?
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve enfeksiyon hastalıklarına ve kansere karşı direnç kaybı
- Yaraların iyileşmesinde yavaşlama
- Vücutta çabuk morarma, kanama bozuklukları
- Eklemlerde ağrı, şişlik ve şekil bozukluğu
- Diş etlerinde kanama
- Depresyon
- Kilo artışı
- Ciltte lekelenme
- Ciltte kırışma ve esneklik kaybı
- Demir eksikliğine bağlı anemi
C vitamininin faydaları nelerdir?
- Bağışıklık sistemini güçlendirir;
- Kanseri önlemeye yardımcı olur ve kanser tedavisinde kullanılan ilaçların etkinliğini arttırır, aynı zamanda kemoterapi ve radyoterapinin yorgunluk, bulantı, kusma gibi yan etkilerini azaltır.
- Güçlü bir antioksidandır; Artmış stres, kronik hastalıklar ve enfeksiyonlarda ortaya çıkan serbest radikaller, reaktif oksijen bileşikleri (ROS), toksik kimyasallar ve sigara dumanından kaynaklanan hasara karşı vücudu koruyabilen çok etkili birkaç
antioksidandan biridir. - İnme ve felç gibi hastalıkların riskini azaltır; Yapılan çalışmalarda C vitamini düzeyi yüksek olan insanlarda, C vitamini düzeyi düşük olan insanlara göre inme (felç) riskinin daha düşük olduğu gözlemlenmiştir.
- Kalp ve damar hastalıklarının özellikle yüksek tansiyon ve damar sertliğinin önlenmesinde etkilidir.
- Kronik yorgunluk sendromunun tedavisinde etkilidir
- Cilt sağlığını korur ve kollajen sentezini arttırır, kırışıklıkları azaltır
- Yaşlanma etkilerini geciktirir
- Saçların incelme, dökülme ve kırılmasını önler
- Yaraların iyileşmesini hızlandırır
- Artrit; kollajen sentezini arttırarak tendon, kas ve kemiklerimizin güçlenmesini sağlar. Eklem kireçlenmesini geciktirir.
- Demir eksikliği anemisinin önlenmesinde etkilidir; besinlerle alınan demirin sindirim sistemi tarafından emilmesine ve depolanmasını sağlar.
- Stresin ve sigaranın vücuttaki etkilerinin azaltılmasında etkilidir; yapılan çalışmalarda stres nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflamış olan bireylerde, alkol kullananlarda, sigara içenlerde ve obezlerde C vitamini düzeyinin düşük olduğu durumda bu durumların zararlarının arttığı görülmüştür. Ayrıca bu kişilerde ağızdan alınan
C vitamininin etkinliği damardan alınan yüksek dozlara göre çok düşüktür. - Gözde görme bozukluğuna yol açan ve ilerleyen yaşla sık görülen makula dejenerasyonunun ilerlemesini yavaşlatır; C vitamini takviyelerinin yaşa bağlı makula dejenerasyonunun ya da yaygın olarak bilinen adıyla sarı nokta hastalığının ilerlemesini yavaşlattğı gözlemlenmiştir. Aynı zamanda diyetle veya damardan yüksek miktarda C vitamini alan bireylerde katarakt gelişme riskinin daha düşük olduğu görülmüştür.
- Fiziksel gücü arttırır; enerji üretimi için yağın parçalanmasında ve mitokondride yakılmasında C vitamini gereklidir. Hücrelerimizde yakılmak üzere mitokondriye yağ getiren karnitin adı verilen molekülün sentezi için C vitamini kullanılır..
Kanda veya idrarda yapılan test ile vücuttaki C vitamini düzeyi ölçülebilir. Besin yoluyla aldığımız C vitamininin sadece % 18’i vücudumuz tarafından emilir. Bununla birlikte, damar (intravenöz) yoluyla aldığımız C vitaminin biyoyararlanımı % 100′ dür; yani tamamı hücreler tarafından kullanılır.
Damar yolu ile verilen yüksek doz C vitamini; 4 hafta süre ile haftada bir; sonrasında ayda bir uygulanarak enfeksiyon hastalıkları tedavi edilebilebilir, bağışıklık sistemi güçlendirilebilir ve kronik hastalık semptomları hafifletilebilir, antioksidan etki elde edilip, kollajen sentezi arttırılarak ciltte ve iç organlarda yaşlanma etkileri geciktirilebilir hatta geriye döndürülebilir.
